درباره باتیک

باتیک

کلمه باتیک از کلمه Ambatik مشتق شده است که معنی آن،یک پارچه با نقاط کوچک است. پسوند ،Tik به معنی نقاط یا قطرات یا لکه های کوچک و یا به معنی نقطه گذاری کردن است. ممکن است باتیک اصلش از کلمه جاوه ای، TirTik باشد که به معنی فرایند و پایدار کردن بخشی از پارچه در برابر نفوذ رنگ است. ار سوی دیگر در دست نوشته ای که به زبان جاوه ای کهن و از دوران پیش از تاریخ به ما رسیده است،Batik به معنای نوری در تاریکی آمده است که کنایه از نقاط روشن روی زمینه تیره(رنگ شده عموما به رنگ آبی تیره) پارچه است.
باتیک در فرهنگ لغت ایرانی، حصار و ضریح معنا شده است و عوام آن را کلاغی، کلاقی، کلاقه ای، یا کلاغه ای میخواندند. همچنین در تعریف لغوی در لغت نامه دهخدا آمده است ” چارقدی ابریشمین که زنان عشایر بر سر کنند. بنا بر گفته محققان، این هنر توسط مهاجران باکو که از هجوم روسهای تزاری به ایران مهاجرت کرده بودند، وارد ایران شد.

چاپ دستی درواقع عبارت است از رنگ نمودن یا بی رنگ کردن موضعی سطحی پارچه با استفاده از مهر با نقوش برجسته است که در باتیک غالبا مهرها به صورت چوبی و فلزی ساخته می شوند و طراحی و ساخت مهر نخستین مرحله چاپ باتیک محسوب میشوند.در واقع باتیک به عمل پوشاندن و مقاوم کردن قسمت هایی از پارچه(پارچه ابریشم) در برابر رنگرزی با یک نوع وکس خاص (که در کشورهای مختلف آن را با شیوه های متفاوتی درست میکنند )است و مهرها با نقوش برجسته باعث میشود که قسمت های مقاوم شده با نقش و نگار رنگ زمینه را حفظ کنند و بعد از رنگرزی، رنگ وارد قسمت های وکس گذاری شده نشود.

مرحله وکس گذاری و رنگرزی بسته به طرحی که در ذهن هنرمند است ممکن است تا شش الی هفت مرحله هم صورت بگیرد. در ایران به ویژه در آذربایجان شرقی از قیر به عنوان وکس استفاده میشود. قیر به عنوان  ماده ای که  بهترین چسبندگی و هم پوشانی را دارد، باعث بالا بردن کیفیت محصول پایانی میشود. البته ذکر این نکته الزامی است عملیات برداشتن قیر حساس ترین مرحله کار است که با استفاده از نفت سفید صورت میگیرد.

نقاشی باتیک هم از جمله تکنیک های چاپ دستی است که غالبا مرحله وکس گذاری با قلم های مخصوصی به نام تیان صورت میگیرد و بر خلاف چاپ باتیک که از شیوه رنگرزی استفاده میشود، شیوه رنگ گذاری به کار برده میشود. البته نوع وکس که ترکیبی ار موم،پارافین و سقز است از دیگر تفاوت های چاپ باتیک و نقاشی باتیک است. در دیبا پارسه اغلب آثار با استفاده از تکنیک چاپ باتیک کار شده اند.

و در پایان، کار کردن روی ابریشم سفید و براق  با قیر سیاه همواره برای من مفهومی فراتر از یک صنعت دستی دارد. پنهان کردن زیبایی و ارزش بر زیر لایه ای از قیر سیاه در ذهن من همواره مانند پنهان شدن زیبایی های آگاهی  بر زیر لایه ای از نادانی است که با تمام قدرت نادانی، در نهایت همیشه در گذر زمان این آگاهی است که پیروز میشود.چاپ باتیک مجموعه ای از مراحل سخت و حساس است که قطعا بدون داشتن عشق و علاقه غلبه بر آنها غیر ممکن است وهمیشه برای من یاد آور این جمله است که زیبا ترین قطعات موسیقی، سخترین آنها هستند.